...αν δεν υπήρχαν τα βιβλία

Ο καρδινάλιος Βησσαρίων (1403 – 1472) στην επιστολή της 31^ης Μαΐου του 1468 που απευθυνόταν στον δόγη Κριστόφορο Μόρο (1462 - 1471), η οποία συνόδευε το κληροδότημα της βιβλιοθήκης του στην πόλη της Βενετίας (482 ελληνικοί τόμοι και 264 λατινικοί τόμοι), έγραφε:

«Τα βιβλία είναι γεμάτα με λόγια σοφών, με παραδείγματα των αρχαίων για τα ήθη, τους νόμους, τη θρησκεία.  Ζούνε, συζητάνε, μιλάνε μαζί μας, μας διδάσκουν, μας δασκαλεύουν, μας παρηγορούν, κάνουν αισθητή την παρουσία τους βάζοντας μπροστά στα μάτια μας πράγματα που έχουν φύγει από τη μνήμη μας.  Τόσο μεγάλη είναι η αξιοπρέπεια, η μεγαλοσύνη και η ιερότητά τους που, αν δεν υπήρχαν τα βιβλία, θα ήμασταν άξεστοι και ανίδεοι, χωρίς καμιά ανάμνηση του παρελθόντος, χωρίς κανένα παράδειγμα^. δεν θα είχαμε καμιά γνώση των ανθρώπινων και των θείων πραγμάτων^. το ίδιο το μνήμα που δέχεται τα σώματά μας θα έσβηνε και τη μνήμη των ανθρώπων».  

(μικρό υπόμνημα)         

Ο τίτλος παραπέμπει στο πολύ ενδιαφέρον δοκίμιο του Νίκου Τσούλια «Αν έλειπαν τα βιβλία…» 

Το περιεχόμενο είναι αντιγραφή από το βιβλίο του Ordine Η χρησιμότητα του άχρηστου (Άγρα, 2014: 148 - 149), σε μετάφραση του Ανταίου Χρυσοστομίδη (ο οποίος ‘έφυγε’ εφέτος)

Ο Ordine μεταγράφει την επιστολή του Βησσαρίωνα από το βιβλίο του Eugenio Garin, La Cultura del Rinascimento (1988: 41)

Για τον καρδινάλιο Βησσαρίωνα βλέπε πρόχειρα στη Βικιπαίδεια

Για τη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη, στην οποία βρίσκονται οι ‘τόμοι’ και οι συλλογές χειρογράφων του καρδινάλιου Βησσαρίωνα βλέπε στη Βικιπαίδεια

Για τους δόγηδες της Βενετίας, βλέπε πάλι στη Βικιπαίδεια 

 

Ὁ ἀκέραιος κὺρ Ἀλέξανδρος

Θαμνώδη ρήματα καὶ φύλλα καταπράσινα τῆς γλώσσας.
Μεγάλος ἄνθρωπος κι ἀνέσπερος ποὺ κράτησε
τὸν πόνο στὸ σωστό του τὸ ὕψος
ἀγνοώντας καὶ δημοτικισμοὺς καὶ μαρξισμοὺς καὶ μόδες
ἀγνοώντας τὰ ἑκάστοτε μορμολύκεια
τὴν ἀσίγαστη γενικότητα τῶν πιθήκων
ἀγνοώντας τὸν αἰώνα τῆς καλπάζουσας ἐξυπνάδας
ὁ ἀνοξείδωτος.
Ἤδη τὰ θύματα τῆς προόδου ποὺ πρόωρα σκουριάζει
πᾶνε στὴν πατρίδα του τὴ Σκιάθο
κι ἀγοράζουν ἐλπίζοντας οἰκόπεδα
πᾶνε γιὰ λίγο ἀεράκι, γιὰ λίγη θάλασσα καὶ φρέσκο φεγγάρι.
Μὰ εἶν᾿ ἀδύνατο νὰ κοροϊδέψουμε τὴ ρημαγμένη φύση
μὲ ξυπόλητα Σαββατοκύριακα καὶ μὲ τροχόσπιτα.
Ὁ ἀκέραιος κὺρ Ἀλέξανδρος
ἐκεῖνος ὁ περιούσιος Παπαδιαμάντης
καὶ τὸ κεράκι μας ἀκόμη δὲν τὸ θέλει.

Νίκος Καρούζος, 1972

Marc Chagall, Time is a River without Banks (1930 - 1939)

Αναπαραστάσεις της βίας στο αναγνωστικό Ελεύθερη Ελλάδα (1944): ένα (μικρο-) επεισόδιο βίας των κυριαρχούμενων

Περίληψη

Αξονική θέση του άρθρου είναι ότι η βία των καταπιεσμένων δεν συνιστά επιλογή (Labica, 2014: 52), αλλά αποτέλεσμα της βίας που υφίστανται και συνεπώς δεν μπορεί να εξισωθεί η βία των κυρίαρχων από την αντιβία των κυριαρχούμενων.  Για να υποστηρίξω τη βασική μου θέση θα αναλύσω –μέσω μιας συμπτωματικής ανάγνωσης (Althusser et al, 2003)- ένα (μικρο-) επεισόδιο βίας των καταπιεσμένων, από το αναγνωστικό Ελεύθερη Ελλάδα, έκδοση της ΠΕΕΑ (1944), όπως αυτό περιγράφεται στο κεφάλαιο με τίτλο «Απ’ εδώ πέρασαν Βούλγαροι…» (104 – 108).  Με αυτό τον τρόπο συγκεκριμενοποιώ –στο συμβολικό επίπεδο- τη βία και προσδιορίζω την ιστορικά διαμορφωμένη και καθορισμένη συγκυρία, εντός της οποίας λαμβάνει χώρα.  Σε αυτό το πλαίσιο θα χρησιμοποιήσω την έννοια της εξάρθρωσης (Laclau, 1997) με σκοπό να καταδείξω ότι μια εμπειρία αρνητικότητας μπορεί να λειτουργήσει και ως συνθήκη δυνατότητας για μια νέα ανασυνάρθρωση του νοήματος.  Στόχος μου είναι να διερευνήσω και αξιολογήσω κριτικά τη ρητορική του κειμένου και ποιες θέσεις υποκειμένου και ταυτοτήτων αυτό κατασκευάζει, δηλαδή την ιδεολογική λειτουργία του κειμένου του αναγνωστικού βιβλίου και τα αποτελέσματα εξουσίας που επιφέρει ως προς την αναπαράσταση της βίας και την κατασκευή (παιδικών) υποκειμένων και ταυτοτήτων. 

[forthcoming] 

Το Top -10 των Υπομνημάτων

1. Η θεωρία του Piaget για τη γνωστική ανάπτυξη στη βρεφική και νηπιακή ηλικία. Συμπληρωματικότητα και διαφορετικότητα με τις θεωρίες του πολιτισμικού πλαισίου

2. Ηθογραφικά στοιχεία και αφηγηματικές τεχνικές στο «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον» και στο «Ο Μοσκώβ-Σελήμ» του Γ. Μ. Βιζυηνού

3. Οι Βάτραχοι του Αριστοφάνη και ο αγώνας λόγωνανάμεσα στον Αισχύλο και τον Ευριπίδη

4. Ρομαντισμός

5. Σολωμός, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι: το Β' Σχεδιάσμα

6. Από τον Ρεαλισμό στον Μοντερνισμό

7. Η ποιητική του Καλλίμαχου. Ανάλυση της δομής του Ύμνου στον Απόλλωνα

8. «Τυπολογία εκπαιδευτικών αναγκών στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα ειδίκευσης του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου ‘Εκπαίδευση Ενηλίκων’»

9. Καβάφης και Καρυωτάκης: ποιήματα ποιητικής

10. Ο Παρθενώνας και τα νεοκλασικά κτήρια της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Αμερικάνικης Πρεσβείας 

 

 

 

 

 

 

Edvard Munch, The Day After (1894 - 1895)

Η Βαγδάτη του Hafidh al-Droubi

Street Scene in Baghdad, 1976

Souq in Baghdad, 1973

Watermelon Sellers, 1969

Baghdad Cafe, 1969

Women in Cafe, 1960

Untitled, 1928

Hafidh al-Droubi, 1914 - 1991

Τρεις Σάτιρες του Καρυωτάκη (1927)

Μικρή Ασυμφωνία σε Α Μείζον

 Α! κύριε, κύριε Μαλακάση,
ποιος θα βρεθεί να μας δικάσει,
μικρόν εμέ κι εσάς μεγάλο
ίδια τον ένα και τον άλλο;
Τους τρόπους, το παράστημά σας,
το θελκτικό μειδίαμά σας,
το monocle που σας βοηθάει
να βλέπετε μόνο στο πλάι
και μόνο αυτούς να χαιρετάτε
όσοι μοιάζουν αριστοκράται,
την περιποιημένη φάτσα,
την υπεροπτική γκριμάτσα
από τη μια μεριά να βάλει
της ζυγαριάς, κι από την άλλη
πλάστιγγα να βροντήσω κάτου,
μισητό σκήνωμα, θανάτου
άθυρμα, συντριμμένο βάζον,
εγώ, κύμβαλον αλαλάζον.
Α! κύριε, κύριε Μαλακάση,
ποιος τελευταίος θα γελάσει;

Σταδιοδρομία

 Τη σάρκα, το αίμα θα βάλω
σε σχήμα βιβλίου μεγάλο.

«Οι στίχοι παρέχουν ελπίδες»
θα γράψουν οι εφημερίδες.

«Κλεαρέτη Δίπλα - Μαλάμου»
και δίπλα σ' αυτό τ' όνομά μου.

Την ψυχή και το σώμα πάλι
στη δουλειά θα δίνω, στην πάλη.

Αλλά, με τη δύση του ηλίου,
θα πηγαίνω στου Βασιλείου.

Εκεί θα βρίσκω όλους τους άλλους
λογίους και τους διδασκάλους.

Τα λόγια μου θα' χουν ουσία,
η σιωπή μου μια σημασία.

Θηρεύοντας πράγματα αιώνια,
θ' αφήσω να φύγουν τα χρόνια.

Θα φύγουν, και θα 'ναι η καρδιά μου
σα ρόδο που επάτησα χάμου.

 

Εμβατήριο Πένθιμο και Κατακόρυφο

Στο ταβάνι βλέπω τους γύψους.
Μαίανδροι στο χορό τους με τραβάνε.
Η ευτυχία μου, σκέπτομαι, θα 'ναι
ζήτημα ύψους.

Σύμβολα ζωής υπερτέρας,
ρόδα αναλλοίωτα, μετουσιωμένα,
λευκές άκανθες ολόγυρα σ' ένα
Αμάλθειο κέρας.

(Ταπεινή τέχνη χωρίς ύφος,
πόσο αργά δέχομαι το δίδαγμα σου!)
Όνειρο ανάγλυφο, θα 'ρθω κοντά σου
κατακορύφως.

Οι ορίζοντες θα μ' έχουν πνίξει.
Σ' όλα τα κλίματα, σ' όλα τα πλάτη,
αγώνες για το ψωμί και το αλάτι,
έρωτες, πλήξη.

Α! πρέπει τώρα να φορέσω
τ' ωραίο εκείνο γύψινο στεφάνι.
Ετσι, με πλαίσιο γύρω το ταβάνι,
πολύ θ' αρέσω.